Waarom we voortdurend met onze ogen knipperen
Je denkt er waarschijnlijk zelden over na, maar je knippert de hele dag door met je ogen. Gemiddeld doe je dat zo’n tien tot twintig keer per minuut. Toch merk je het bijna nooit op. Waarom doet je lichaam dat automatisch, en wat gebeurt er tijdens zo’n snelle ooglidbeweging precies?
De belangrijkste functie: bescherming en smering
Een natuurlijke ruitenwisser voor je ogen
Je oog is een kwetsbaar orgaan. Stof, kleine insecten, droge lucht of fel licht kunnen het oppervlak irriteren. Door te knipperen sluit je in een fractie van een seconde je ooglid, als een soort gordijn. Eventuele vuiltjes worden naar de zijkant van het oog geduwd, richting de traanbuis, waar ze onopvallend worden afgevoerd.
Elke keer dat je knippert, verdeel je een dun laagje traanvocht gelijkmatig over het hoornvlies, het doorzichtige laagje aan de voorkant van je oog. Dit zorgt ervoor dat het oppervlak glad en vochtig blijft. Zonder dit laagje zou kijken niet alleen oncomfortabel worden, maar ook onscherp, omdat een droog of beschadigd hoornvlies licht minder goed laat doorgaan.
Wat er in een fractie van een seconde gebeurt
Bij een knipperbeweging trekt een spier rondom het oog, de kringspier, samen. Het bovenste ooglid beweegt naar beneden, het onderste een stukje omhoog. Tegelijkertijd produceren de traanklieren continu vocht. Door de beweging van de oogleden wordt dat vocht als een dun filmlaagje uitgesmeerd. Daarna ontspannen de spieren weer en gaat het ooglid vanzelf open door de elasticiteit van de huid en de spieren eromheen.
Knipperen en je hersenen
Een mini-pauze voor je brein
Knipperen heeft niet alleen met bescherming van het oog te maken. Onderzoekers hebben ontdekt dat je hersenen tijdens een knipper kort een soort rustmoment nemen. De visuele informatie stopt heel even, en bepaalde gebieden in de hersenen worden daardoor minder geprikkeld. Die mini-pauze helpt je om je beter te blijven concentreren op wat je ziet, bijvoorbeeld tijdens het lezen of autorijden.
Interessant is dat je niet de hele tijd op hetzelfde tempo knippert. Wanneer je achter een scherm zit, knipper je vaak minder. Daardoor kunnen je ogen droger aanvoelen en sneller vermoeid raken. Bewust wat vaker knipperen kan dan helpen om klachten van droge ogen te verminderen.
Onbewust, maar niet willekeurig
Automatisch en toch beïnvloedbaar
Knipperen gebeurt grotendeels onbewust en wordt aangestuurd door een reflex. Als er plotseling iets naar je gezicht toe komt, knipper je automatisch om je ogen te beschermen. Toch kun je je knippergedrag ook bewust beïnvloeden. Denk aan een staarwedstrijd, waarbij je zo lang mogelijk probeert niet te knipperen. Je merkt dan snel hoe sterk de drang is om je ogen toch even te sluiten.
Stress, vermoeidheid en bepaalde medicijnen kunnen ervoor zorgen dat je vaker of juist minder vaak knippert. Ook sommige oogaandoeningen en neurologische ziekten hebben invloed op de knipperfrequentie. In de meeste gevallen is vaak knipperen onschuldig, maar als je er last van blijft houden, kan een arts meekijken of er meer aan de hand is.
Dat simpele, bijna onzichtbare knipperen blijkt dus een slim samenspel tussen ogen en hersenen. Zonder dat je erover hoeft na te denken, houden ze samen je zicht helder, je ogen beschermd en je brein net dat beetje extra rust.
