De betekenis van het spreekwoord
Het Nederlandse spreekwoord 'iemand een koekje van eigen deeg geven' betekent dat je iemand op een manier behandelt zoals die persoon anderen behandelt, vaak met dezelfde negatieve aanpak die diegene zelf eerder heeft gebruikt. De intentie is meestal om iemand te laten ervaren hoe het voelt om op een bepaalde manier behandeld te worden. Het spreekwoord heeft dus een corrigerende of wraaknemende lading.
De oorsprong van het spreekwoord
De uitdrukking stamt uit de tijd waarin bakkers hun eigen recepten en manieren van werken hadden. Het 'eigen deeg' verwijst letterlijk naar het eigen gemaakte baksel. Als iemand dan een koekje van zijn eigen deeg kreeg, betekende het dat hij iets kreeg dat hij zelf had geproduceerd. In figuurlijke zin kwam hieruit voort dat de persoon zijn eigen gedrag of behandeling terugkreeg. De uitdrukking bestaat al sinds de zeventiende eeuw en is sindsdien overgedragen van generatie op generatie.
Gebruik in het dagelijks leven
Het spreekwoord wordt vaak gebruikt als iemand wordt geconfronteerd met de gevolgen van zijn eigen daden. Bijvoorbeeld, als iemand altijd anderen afsnijdt in het verkeer en vervolgens zelf wordt afgesneden, dan zou je kunnen zeggen dat hij een koekje van eigen deeg krijgt. Het kan ook gebruikt worden in educatieve contexten, waarbij leraren of ouders kinderen laten inzien hoe hun gedrag overkomt door het op een gepaste manier terug te spiegelen.
Voorbeelden van situaties
Op de werkvloer
Stel je voor: een collega die vaak andermans ideeën afwijst zonder naar de inhoud te luisteren. Wanneer diezelfde collega eens een idee aandraagt en anderen reageren kritisch of ongeïnteresseerd, zou je kunnen zeggen dat hij een koekje van eigen deeg krijgt. De bedoeling is dan niet per se om iemand te kwetsen, maar om bewustwording te creëren.
In vriendschappen en relaties
Ook binnen persoonlijke relaties komt het spreekwoord vaak voor. Als iemand steeds afspraken vergeet en uiteindelijk zelf meerdere keren wordt vergeten door vrienden, ontstaat vanzelf de spiegeling van gedrag. Dit kan leiden tot een belangrijk besefmoment en zelfs tot verbetering van het onderlinge gedrag.
Vergelijking met andere spreekwoorden
Het spreekwoord is verwant aan de Engelse uitdrukking 'to give someone a taste of their own medicine'. Beide spreekwoorden benadrukken de karma-achtige uitkomst van negatief gedrag. In verschillende culturen bestaan er vergelijkbare gezegden, wat erop wijst dat dit principe een universeel erkende vorm van rechtvaardigheid aanspreekt.
Waarom dit spreekwoord nog steeds actueel is
In een tijd waarin online gedrag vaak onder een vergrootglas ligt, krijgt het spreekwoord een bredere toepassing. Denk bijvoorbeeld aan mensen die anderen op sociale media bekritiseren en zelf worden geconfronteerd met online kritiek. Het spreekwoord blijft relevant omdat het fundamenteel gaat over empathie en het aanleren van sociaal bewustzijn. Door iemand een koekje van eigen deeg te geven, hopen we dat die persoon zijn gedrag herziet.
