Wat is het Zeigarnik-effect precies?
Je kent het vast: je probeert te ontspannen op de bank, maar in je hoofd blijf je denken aan die ene taak die je nog moet doen. Dat verschijnsel heeft een naam. Het heet het Zeigarnik-effect en komt uit de psychologie. Het beschrijft hoe onafgemaakte taken zich sterker in ons geheugen vastzetten dan taken die we al hebben afgerond.
De Russische psychologe Bluma Zeigarnik merkte dit effect als eerste op in een café. Ze zag dat obers bestellingen onthielden zolang de rekening nog niet was betaald. Zodra de klant had afgerekend, vergaten ze de details opvallend snel. Dat zette haar aan het denken en later deed ze er experimenten mee in een laboratorium.
Waarom onthoudt je brein onafgemaakte taken beter?
Ons brein houdt van overzicht en duidelijkheid. Een taak die nog niet klaar is, voelt als een soort open lus. Die open lus zorgt voor een lichte spanning. Je hersenen willen die spanning oplossen door de taak af te maken of er in ieder geval een plan voor te hebben. Tot die tijd blijft de klus op de achtergrond zeuren.
Bij een afgeronde taak is de lus gesloten. Je brein kan het veilig archiveren. Daardoor voelt een afgevinkte taak vaak letterlijk als opluchting. Het Zeigarnik-effect is dus eigenlijk een manier van je brein om te voorkomen dat je belangrijke dingen vergeet.
Hoe merk je het Zeigarnik-effect in het dagelijks leven?
Blijven malen voor het slapen
Veel mensen merken het Zeigarnik-effect vooral ’s avonds. Je ligt in bed en ineens denk je aan een mail die je nog had willen sturen of een telefoontje dat je bent vergeten. Juist op rustige momenten komt er ruimte om die openstaande lussen in je hoofd op te merken.
Steeds terugkerende kleine klusjes
Ook kleine alledaagse taken laten hun sporen na. Denk aan een lamp die je nog moet vervangen, een formulier dat ingevuld moet worden of een afspraak die je nog moet plannen. Elke keer dat je eraan denkt, voel je een klein prikkeltje. Dat is het Zeigarnik-effect in actie.
Kun je het Zeigarnik-effect in je voordeel gebruiken?
Hoewel het soms onrust geeft, kun je dit effect ook slim inzetten. Een eerste manier is door taken uit je hoofd te halen en op te schrijven. Zodra je een duidelijke to-do-lijst hebt gemaakt, voelt je brein vaak al rustiger, omdat er een plan ligt. De lus is dan nog niet helemaal gesloten, maar wel deels.
Een tweede manier is om bij grote taken bewust een klein begin te maken. Zodra je een taak start, gaat je brein zich ermee bezighouden. De kans dat je later terugkeert om hem af te maken, wordt daardoor groter. Dit helpt bijvoorbeeld bij uitstelgedrag rond studeren, opruimen of administratie.
Tot slot kun je het Zeigarnik-effect gebruiken om dingen beter te onthouden. Stop bewust op een logisch maar nog niet helemaal afgerond punt, bijvoorbeeld tijdens het leren. De open lus zorgt er dan voor dat de stof beter blijft hangen en dat je de volgende keer makkelijker verdergaat.
