Waarom we überhaupt met onze ogen knipperen
Knipperen lijkt misschien een nutteloze automatische beweging, maar je ogen kunnen simpelweg niet zonder. Elke keer dat je knippert, wordt er een dun laagje traanvocht over het oogoppervlak verdeeld. Dat laagje houdt je ogen vochtig, schoon en beschermd tegen vuil en bacteriën. Zonder dat laagje zouden je ogen binnen enkele seconden droog en branderig aanvoelen.
Gemiddeld knipper je zo’n tien tot twintig keer per minuut. Dat merk je meestal niet omdat je hersenen de korte momenten van duisternis als het ware wegpoetsen. Daardoor ervaar je de wereld als één vloeiende film, zonder zwarte flitsen ertussen.
Automatisch of bewust knipperen
Er zijn twee manieren waarop je knippert. De eerste is reflexmatig. Stofje in je oog, fel licht of iets dat plotseling dichtbij komt, en je ooglid klapt direct dicht om je oog te beschermen. De tweede is bewust knipperen: bijvoorbeeld als je vermoeide ogen hebt of iets wil wegknipperen. In beide gevallen spelen je hersenen en je aangezichtsspieren samen een belangrijke rol.
Wat er in je oog gebeurt tijdens een knipper
Op het moment dat je knippert, sluiten je bovenoogleden als een soort ruitenwisser over het oppervlak van je ogen. Het traanvocht uit je traanzakjes wordt dan gelijkmatig verspreid. Dat traanvocht bestaat niet alleen uit water, maar ook uit vetten en slijm. Die combinatie zorgt dat het vocht niet meteen verdampt en mooi glad over je hoornvlies wordt verdeeld.
Na het sluiten gaan je oogleden binnen een fractie van een seconde weer open. Het traanvocht dat je niet nodig hebt, wordt via kleine kanaaltjes in de ooghoeken afgevoerd naar je neus. Daarom kun je bij veel tranen ook een loopneus krijgen: het teveel aan tranen loopt richting je neusholte.
Bescherming tegen licht en vuil
Naast het bevochtigen heeft knipperen ook een beschermende functie. Bij plots fel licht of bij een onverwachte beweging naar je gezicht toe, trekken de spieren rond je ogen razendsnel samen. Zo sluiten je oogleden om je gevoelige hoornvlies te beschermen. Dit gebeurt zo snel dat je vaak pas daarna beseft wat er gebeurde, bijvoorbeeld als er een insect richting je gezicht vloog.
Waarom je minder knippert achter een scherm
Veel mensen krijgen droge, branderige ogen tijdens het werken achter een computer of wanneer ze lang naar hun telefoon kijken. Dit komt doordat je dan minder vaak knippert dan normaal. Als je geconcentreerd bent, bijvoorbeeld bij lezen of gamen, daalt je knipperfrequentie soms tot minder dan de helft.
Daardoor verdampt je traanlaag sneller en wordt het oogoppervlak droger. Dit kan leiden tot vermoeide ogen, wazig zicht en een zanderig gevoel. Regelmatig bewust even een paar keer langzaam knipperen en af en toe in de verte kijken kan helpen om je ogen rust en nieuw traanvocht te geven.
Wat als je te veel of te weinig knippert
Knipper je extreem vaak, dan kan dat wijzen op irritatie van het oog, stress of soms een neurologisch probleem. Knipper je juist te weinig, dan kun je last krijgen van een droog oog. In beide gevallen kan een oogarts of optometrist meekijken naar de oorzaak en mogelijke oplossingen, zoals kunsttranen, een andere schermhouding of behandeling van een onderliggend probleem.
