De oorsprong van de uitdrukking
De uitdrukking 'het regent pijpenstelen' is een bijzondere en beeldende manier om aan te geven dat het zeer hard regent. Deze Nederlandse zegswijze wordt al generaties lang gebruikt, maar waar komt deze nu precies vandaan?
De herkomst is niet helemaal duidelijk, maar taalwetenschappers vermoeden dat de uitdrukking teruggaat naar de 17e of 18e eeuw. In die periode waren lange kleipijpen enorm populair. Die pijpen hadden een dun en langwerpig model, waardoor ze qua vorm deden denken aan lange, rechte regendruppels.
Wanneer het dus flink regende, zou het lijken alsof er pijpenstelen vanuit de lucht vielen, recht omlaag, net als de pijpen van toen. De omschrijving is overdreven en daardoor juist zo krachtig: het regent niet gewoon, het regent zoals pijpenstelen vallen – zwaar, snel en recht.
Pijpenstelen en het Nederlandse klimaat
Dat deze uitdrukking in Nederland is ontstaan, is niet zo vreemd. Nederland kent een gematigd zeeklimaat en krijgt daardoor regelmatig regenbuien. In een land waar regen een terugkerend fenomeen is, is het logisch dat er vele manieren zijn ontstaan om dat weer te beschrijven. Deze uitdrukking is hier een mooi voorbeeld van.
Bovendien past de beeldende taal goed bij de Nederlandse spreektaal, waarin metaforen vaak een belangrijke rol spelen. 'Het regent pijpenstelen' is kort, krachtig en voor iedereen direct herkenbaar.
Vergelijkbare uitdrukkingen in andere talen
Interessant is dat andere talen vergelijkbare uitdrukkingen kennen om zware regenval te omschrijven. In het Engels zegt men bijvoorbeeld 'it's raining cats and dogs', wat letterlijk vertaald betekent: 'het regent katten en honden'. Die uitdrukking klinkt ook bijzonder, en net als in het Nederlands is het ook daar puur beeldspraak om harde regenval weer te geven.
In het Frans gebruiken ze de uitdrukking 'il pleut des cordes', wat betekent: 'het regent touwen'. Ook hier dus weer het idee van iets langwerpigs en met kracht vallends, wat goed past bij het visuele beeld van hevige regenbuien.
Waarom zulke uitdrukkingen blijven bestaan
Taal verandert voortdurend, maar bepaalde uitdrukkingen blijven vaak bestaan omdat ze zo goed het gevoel weten op te roepen van een situatie. 'Het regent pijpenstelen' is een voorbeeld dat de tand des tijds heeft doorstaan dankzij zijn helderheid en beeldspraak.
Bovendien worden zulke uitdrukkingen vaak doorgegeven van generatie op generatie, wat hun overleving vergroot. Ze scheppen een gevoel van culturele eenheid en zijn soms zelfs grappig vanwege hun overdreven karakter.
Vandaag de dag nog steeds in gebruik
Hoewel we tegenwoordig andere pijptypes kennen en regen nu wellicht anders wordt vastgelegd of voorspeld, blijft de uitdrukking geliefd. Je hoort het nog regelmatig op straat, in de media of tijdens gesprekken over het weer. Het is een vast onderdeel geworden van het Nederlandse taallandschap.
Dus de volgende keer dat het hard regent, weet je niet alleen dat je nat wordt, maar nu ook waarom we zeggen dat het pijpenstelen regent.
