Wat gebeurt er in je lichaam als je gaapt?
Iedereen doet het elke dag: gapen. Soms omdat je moe bent, soms uit verveling en soms lijkt het zomaar te gebeuren. Maar wat gebeurt er eigenlijk in je lichaam als je gaapt? Bij een gaap halen je longen in één keer veel lucht naar binnen. Je borstkas en je kaakspieren spannen aan, je mond gaat wijd open en vaak knijp je ook je ogen even dicht.
Die diepe ademteug zorgt ervoor dat er tijdelijk meer zuurstof in je bloed komt. Tegelijkertijd wordt koolstofdioxide sneller afgevoerd. Ook verandert kort je hartslag en bloeddruk. Gapen is dus meer dan alleen een teken van vermoeidheid: het is een soort reset voor je lichaam.
Waarom vinden wetenschappers gapen zo interessant?
Op het eerste gezicht lijkt gapen iets simpels. Toch is het voor onderzoekers een lastig raadsel. Er is niet één duidelijke reden waarom we gapen. Er zijn verschillende theorieën die elkaar deels aanvullen. Daardoor is gapen een fascinerend onderwerp geworden binnen de psychologie en de neurowetenschappen.
De theorie van hersenkoeling
Een populaire verklaring is dat gapen helpt om je hersenen te koelen. Tijdens een gaap stroomt er koude lucht langs bloedvaten in je hoofd en nek. Een iets koelere hersentemperatuur zou ervoor kunnen zorgen dat je alerter blijft. Dit past goed bij het feit dat mensen vaak gapen als ze net wakker worden of als ze proberen wakker te blijven.
De rol van aandacht en alertheid
Een andere gedachte is dat gapen je aandacht helpt te verleggen. Als je je verveelt of afgeleid bent, kan een gaap je als het ware opnieuw laten focussen. Je spieren spannen aan, je bloed stroomt iets sneller en je wordt je even bewuster van je lichaam. Zo kan een gaap een natuurlijke manier zijn van je brein om te zeggen: tijd om erbij te blijven.
Waarom is gapen zo aanstekelijk?
Het meest opvallende aan gapen is misschien wel dat het besmettelijk lijkt. Iemand in de kamer gaapt, en voor je het weet volg jij. Zelfs het lezen over gapen of een foto van een gapend persoon zien kan al genoeg zijn. Dit verschijnsel wordt vaak in verband gebracht met spiegelneuronen.
Spiegelneuronen en meeleven
Spiegelneuronen zijn hersencellen die actief worden als je iemand anders iets ziet doen. Je brein spiegelt als het ware de actie van de ander. Bij gapen gebeurt dat ook: je ziet iemand gapen en jouw brein bereidt dezelfde beweging voor. Daarom moet je soms gapen nog voordat je het doorhebt.
Onderzoekers denken dat aanstekelijk gapen iets te maken kan hebben met empathie, dus het vermogen om mee te voelen met anderen. Mensen die gevoeliger zijn voor de emoties van anderen, blijken soms ook sneller mee te gapen. Dit betekent niet dat je ongevoelig bent als je niet snel mee-gaapt, maar het laat wel zien dat gapen verbonden is met sociale processen in de hersenen.
Gapen bij mensen én dieren
Niet alleen mensen gapen. Veel dieren doen het ook, zoals honden, katten en apen. Bij sommige diersoorten lijkt gapen te maken te hebben met spanning of dominantie, bijvoorbeeld vlak voor een gevecht. Bij huisdieren zie je gapen vaak bij overgangsmomenten, zoals van spel naar rust.
Bij mensen is gapen vooral een teken van vermoeidheid, verveling of verandering van aandacht. Toch laat het zien hoe sterk ons lichaam en brein met elkaar verbonden zijn. Een simpele gaap vertelt meer over je hersenen dan je misschien denkt.
